Beinvegni ella biala Val Tujetsch
Tujetsch selegra da scadina viseta! Ils indigens salidan in l’auter cun in cordial „bien di, buna sera“ ni „bien onn“. Quei salid corrispunda a nossa tradiziun romontscha. Malgrad las considerablas midadas dils davos onns, ei il romontsch aunc adina nies lungatg ufficial. Legreivlamein eis ei per la gronda part reussiu a nus da mantener noss’identitad e nies idiom tut aparti. Numerusas persunas ed organisaziuns tgiran quellas valurs culturalas cun bia carezia e grond anim.
Tujetsch sesanfla sisum la Surselva. Il Pass Alpsu colligia la Val Tujetsch cun la Val d’Ursera. Sin nies territori sesanfla la tgina dil Rein: il Lag da Tuma.
Onns alla liunga ha nies pievel muntagnard viviu dall’agricultura. Ina gronda midada ha la construcziun dils lags da fermada e l’explotaziun dalla forza da l’aua ils onns sissonta purtau. Ils tscheins d’aua han possibilitau da migliurar l’infrastructura e d’introducir il turissem d’unviern. Gl’unviern carmala in vast intschess d’ir cun skis ils hosps da lunsch e damaneivel. La stad existan numerusas pusseivladads per excursiuns da viagiar ni per turas cul velo da muntogna pli levas ni era pli pretensiusas. Era il Lag Claus a Surrein ch’ei vegnius eregius igl onn 2012 envida tuts tier ina frestgentada ni per sesluccar. La bellezia cuntrada ei nies scazi.
1995 han ins entschiet cun la construcziun dalla NEAT, la nova transversala da viafier dallas alps. La fin digl onn 2014 ein las lavurs a Sedrun quasi stadas terminadas e fin 2017 ein las davosas lavurs a Sedrun idas a fin ed ils biros ein era vegni serrai. La renaturalisaziun vegn aunc a cuzzar entgins onns entochen che nuot vegn pli a regurdar vid quella gronda construcziun.
Il plazzal dall’AlpTransit, era numnaus plazzal intermediar Sedrun, ei vegnius visitaus da numerusas persunas mintg’onn. Novas speronzas ha surtut il fascinont project Porta Alpina svegliau. Ina colligiaziun directa cun questa colligiaziun internaziunala – entras il pli grond ascensur dil mund el pli liung tunnel da viafier dil mund – fuss pilver in’attracziun singulara. Deplorablamein ha il project stuiu vegnir mess ad acta pil mument. L’opziun da realisar quella visiun futuristica pli tard ei denton avon maun.